نەسرین یوسف‌زادە
جارێ پێش هەموو شتێک پێویستە باس لە پێناسەی منداڵ بکەین بە کێ دەڵێین منداڵ و منداڵ کێن؟ بەپێی ئەو تاریفەی کە لە جاڕی جیهانی مافی منداڵان دا نووسراوە مرۆڤ لەو کاتەوە کە کۆرپەی نێو زگی دایکێتی هەتا تەمەنی ١٨ ساڵی مافی منداڵی هەیە.
ئەوە ئەرکی بەخێوکەرە کە ئەو لە بوارەکانی خۆراک، پۆشاک، شوێنی ئارام بۆ ژیان و خوێندنی وە ئەوستۆ بگرێ. و لەلای هەموو ئەوانە گرینگرتین ئەرک بۆ بەخێوکەری منداڵ پەروەردەیەتی، بەڵام ئایا منداڵی ئەو سەدەیە کە هەرکام ئامێرێکی زیرەکی پێیە و هەر کام دەستیان بە دەیان سایت و بەرنامەی جۆراوجۆری جیهانی ڕادەگا و تەنانەت جاری وایە ئەوەندەیان چاو دەکرێتەوە کە گاڵتەیان بە عاقڵی بەخێوکەرەکەیان دێ له‌گه‌ڵ ئه‌و تاریفه ده‌گونجێن؟
لێرەدا چەند پرسیارێک دێتە ئاراوە کە بە یارمەتی یەکتر تاووتوێیان دەکەین و حەلیان بۆ دەدۆزینەوە.
- ئایا منداڵ پێویستە ئامێری زیرەکی پێ بێ؟
- دیارە بیانووی قەرەنتینە و کۆڕۆنا بوو بە هۆکار بۆ ئەوەی کە منداڵەکان زۆرتر هۆگری ئەو ئامێرانە بن. دەبوو ئه‌وکات چمان کردایە کە پێش لەوە بگرین؟
- ئەو مەترسیانەی کە لە ڕێگای ئەو ئامێرانەوە ڕووبەڕووی منداڵەکانمان دەبنەوە کامانەن؟
- ئێمە چۆن دەتوانین منداڵەکانمان لەو ئامێرانە دوور خەینەوە و به چی قه‌ره‌بوویه‌ک بۆ نه‌بوونی ئەو ئامێرانە بۆ منداڵەکانمان بدۆزینەوە کە هێندەی ئەوە بۆیان چێژبەخش بێ؟
بە باوەڕی من ئێمەی بەخێوکەر پێویستە لە خۆمانەوە دەست پێ بکەین ئەوەی کە دەڵێم لە خۆمانەوە دەست پێ بکەین ئەوە نییە کە خۆشمان دەست لە گووشی موبایل نەدەین و تەنانەت ناشڵێم کە بە یەکجاری ئەوە ئامێرانە لە دەست منداڵەکان بستێنین بەڵکوو دەتوانین بە شێوەی جۆراوجۆر چەند سەعاتێک لە ڕۆژدا بە کاری دیکەوە سەرقاڵیان کەین و ئەگەر کرا خۆشمان لەو ماوەیەدا کەمتر موبایل بەدەستەوە بگرین.
منداڵەکانمان لە هەموومان باشتر لە ئەپ و بەرنامەکان دەگەن و ئەوە مەترسیدارە بۆیە ئێمە پێویستە تا نەزانین کە ئەو بەرنامەیە چییە و چ کاراییەکی هەیە ئیزن نەدەین کە لەسەر موبایلی منداڵەکانمان بێ. ڕۆژانە چەندجار چەت و گوفتوگۆی منداڵەکانمان چاو لێکەین یان دەکرێ ڕەمزی بەرنامەکانیان لەلای خۆمان بێ و بێ ئەوەی بزانێ بتوانین چاو له کار و قسەکانی بکەین. منداڵە گەورەکان و هەرزەکارەکان بە پێی تەمەنیان و ئەو غەریزەیەی کە هەیانە بێ ئەوەی کە بیانهەوێ بۆ لای سایتە پۆڕنەکان ڕادەکێشرێن بۆیە پێویستە لە ڕدەبەدەر ئاگامان لەوان بێ.
بەداخەوە زۆر لە دایک و باوکان نایانهەوێ بڕوا بە باڵغ بوونی منداڵەکانیان بکەن و بە ئیهمالی ئەو مەسەلەیە دەهێڵنەوە بەتایبەت دایک و باوکی کوڕەکان و زۆر جاریش وایە کە دەڵێن جارێ منداڵە و هیچ نازانێ ئیتر بێخەبەرن کە ئەو منداڵە بە دیتنی فیلمێک، وێنەیەک و تەنانەت چیرۆکێکی پۆڕن دەکرێ تووشی بلووغی زووڕەس بن و بە جێگای ئەوەی کە بێن و یارمەتی لە گەورەکانیان وەرگرن یارمەتی لە هاوڕێ و هاوتەمەنەکانیان وەردەگرن و ئیتر دیارە کە ئەوە چ مەترسییەکی لە پشتە.
من تا ئێرە ئەوەندەی لەو بوارەدا دەکرا باسی بکەم تا ڕادەیەک باسم کرد هیوادارم هاوڕیان بۆ هەرچێک باشتر پەروەردە کردنی منداڵەنان و کار کردن له‌گه‌ڵیان له‌و بواره‌دا ڕای خۆیان بڵێن.
