کەنێرە مێهفەر
هەروەک دەزانین نەتەوەی کورد بەدرێژایی مێژوو لەلایەن دەسەڵاتدارانی سەردەم ستەمی لێکراوە و بە توندترین شێوازی مومکین سەرکوت کراوە هێرشی کراوەتە سەری، نەتەوەی کورد کە نەتەوەیەکی مافخواز و ئازادیخوازە سەڕەڕای هەموو زەبروزەنگ و جینایەتێک بەرامبەر سیاسەتی چەپەڵ و داگیرکارانەی دووژمنانی ڕاوەستاوە، کوردەکان ئەنفال و کیمیاباران و جینۆساید و کۆمەڵکووژ کراون و فەرمانی جەهادی لە دژ دڕاوە بەڵام لە پێناو پاراستن و مانەوەی شوناسی نەتەوەیی خۆی لەهەموو قۆناغەکانی شۆرشدا خۆڕاگرانە ڕاوەستاوە و بەرگری کردووە و قوربانی زۆری داوە.
دوای هاتنە سەر کاری کۆماری ئیسلامی، نەتەوەی کورد لە ژێرسایەی سیاسەتی دژە مرۆڤانە و یاسا پڕ لە هەڵاواردن و نادادپەروەرانەکەی کۆماری ئیسلامی دەکەونە بەر هێرشی ئاسێمیلاسیۆن و ستەمی سیاسی و نەتەوەیی. کۆماری ئیسلامی ئێران کە تایبەتمەندی حکومەتەکانی دیکتاتۆری، ئۆتۆکراتی، تۆتالیتەری لەخۆیدا کۆکردۆتەوە، جگە لە ئیدۆلۆژی سیاسی و ئاینی خۆی هیچ باوەرێکی قبوڵ نیە و لە رێگەی زەبروزەنگ و دیکتاتۆری و کوشت و کوشتار، دەنگی ئازادیخوازی دژبەرانی کپ دەکات و مافی ئازادی ڕادەربرینی لە هەموو تاکێک زەوتکردووە و دەسەڵاتێکی تەواو دراوەتەوە هێزەکانی پۆلیس و ئاسایش کە بە تووندترین شێوە سەرکوتی هەرچەشنە ناڕەزایەتیەک یا جیابیریەک بکەن.
بەناوی ئیسلامی سیاسی کردەوەی دژە مرۆڤانە دژبە نەتەوە بن دەستەکان و کەمایەتیە ئایینەکانی کۆمەڵگەی ئێران ئەنجام دەدەن. نەتەوەی کوردیش بە هۆی خەباتەکەی بۆ بەدەستهێنانی مافی نەتەوەیی و ئازادی ڕووبەرووی توندترین شێوازی سەرکوتی کۆماری ئیسلامی بۆتەوە.
مافی سیاسی کە یەک لە سەرەکیترین مافەکانیەتی لەڕووی یاساوە لێی بێبەشکراوە و مافی ئەوەی لێ زەوتکراوە کە خۆی بریار لە دیاریکردنی چارەنووسی خۆی بدات. چونکە کۆماری ئیسڵامی بە ڕەهەندێکی ئەمنیەتی چاو لە کورد و کوردستان دەکات و هەر تاکێکی کورد بە مەترسی بۆ سەر بەرژەوەندی و دەسەڵاتی نامەشروعی خۆی دەزانێ.
بۆیە حیزب و لایەنە سیاسیەکانی کوردی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران، وەک حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران کە دژی سیاسەت و یاساکانی نادادپەروەرانەی کۆماری ئیسلامی خەبات دەکەن لەپێناو مانەوە و پاراستنی شوناسی نەتەوەیی و دەستەبەرکردنی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و زامن کردنی مافەکانی نەتەوەیی لەچوارچێوەی ئێرانێکی فێدراڵ خەبات دەکات، بە گەورەترین مەترسی و هەڕەشە بۆ سەر دەسەڵاتی خۆی دەزانێ و هەر جارە بەبیانوویەک هێرشی دەکاتە سەر ئەم حیزب و لایەنانە، جا بە تیرۆر بێ، تۆپباران و بۆردومان بێ یا هێرشی درۆنی و موشەکی بێ، کە سنورەکانی زمینی و ئاسمانی خاکی وڵاتی دڕاوسێ دەبەزێنێ و سەروەری یاسایی خاکی ئەو وڵاتە پێشێل دەکات.
سەرەتا با پێناسەیەکی کورت بۆ سەروەری یاسایی لە ڕووی قانونیەوە بکەین، سەروەری یاسایی یانی پاراستن و پارێزگاری کردنی یەکسان لەلایەن یاساوە بۆ هەموو تاکەکان وسەرجەم دامودەزگاکانی ئەو کۆمەڵگەیە کە سەربەحکومەتن. ئامانج لەسەروەری یاسایی گەیشتنە بەپرینسیپی پارێزگاری کردن لە بریارە زۆڕەملی و تاکەکەسیەکان و سەرەڕۆییەکان. کاتێک وڵاتێک سەروەری یاسایی نامێنێ دەبێتە هۆی لەنێوچوونی دێموکراسی و دادپەروەری، چوارچێوەی نەزم و دیسپلینی یاسایی دەشێوێ و ئەمەش دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی نائارامی و ئاژاوە و شیرازەی ژیانی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگە تێکدەچێ و لەئاکامدا دەستتێوەردانی دەرەکی و تێکدانی ئەمنیەت و ئاسایشی ناوچەیی لێدەکەوێتەوە.
با نموونەکە هەر لەسەر حیزبی دێموکرات و پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراق و هەرێم لەلایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بێنینەوە. کاتێک کۆماری ئیسلامی لە ڕووی زەمینی و ئاسمانی هێرش دەکاتە سەر بنکە و بارەگاکانی حیزب، لە قۆناغی یەکەمدا پێشێلکردنی سەروەری یاسایی خاکی عێراقە کە سنووری بەزاندووە، لە قۆناغی دووهەم پێشێلکردنی هەموو ئەو پرۆتۆکۆڵ و رێکەوتنە ئەمنیانەیە کە کۆماری ئیسلامی خۆی یەکێک بووە لە لایەنەکانی، سێهەم پێشێلکردنی سەروەری یاسایی خاکی هەرێمی کوردستان بووە کە بۆتە هۆی تێکدانی ئاسایش و ئەمنیەتی بەشێک لە شار و شارۆچکەکەکانی هەرێمی کوردستان و کوشتنی بە ناحەقی بەشێک لە هاوڵاتی سڤیل و ئاسایی و تێکدانی ماڵ و حاڵیان، چونکە بە پێی یاسا نێودەوڵەتیەکان و ئەو ڕێکەوتننامە ئەمنیانەی کە هەن نابێ هێرش بکرێتە سەر شوێنەگشتیەکان وەکوو نەخۆشخانە، قووتابخانە و شوێنی حەوانەوەی ژن منداڵ، کە چی کوماری ئیسلامی بۆردوومانی ئەو شوێنانەی لەناوکەمپەکانی حیزبی کرد وەک دیتمان ژن و منداڵی تازە لە دایک بوو شەهیدبوون، و ئەمەش پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراق و هەرێم و پێچەوانەی هەموو بڕگە یاسایی و ڕێکەوتنە ئەمنیەکانە.
هەروەک دەشبینین کە وڵاتی عێراق و هەرێمی کوردستانیش ناتوانن بە پێی پێویست و یاسامەندانە وڵامی ئەو هێرش و پێشێلکاری سەروەری یاسایی خاکی خۆیان بدەنەوە کە لەلایەن کوماری ئیسلامی بەرامبەریان دەکرێ، کە ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ
چەند هۆکار، یەکەمیان:
لاوازبوونی حکومەتی عێراق لەڕووی دەسەڵاتداریەوە، چونکە ئەو گروپانەی کە سەر بە ئێرانن(گروپە شیعەکان) دەستێکی باڵایان هەیە لەنێو حکومەتی عێراق و ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی کە نەتوانن وەک وڵاتێکی خاوەن سەروەری بەرگری لەخاکی خۆیان بکەن و ئەم بابەتەش بەنیسبەت هەرێمی کوردستانیش لایەنێکی دی هەیە، کە هەرێمی کوردستان لەرووی سیاسی بەشێکە لەخاکی عێراق و لەرووی دەستوریش دەبێ عێراق بەرپەرچی ئەم هێرشانە بداتەوە، هەرێمی کوردستان ئەو هێزەی نییە بەرامبەر دەوڵەتانی دیکە بوەستێ.
دووەم: ناسەقامگیری ناوخۆیی عێراق، عێراق وڵاتێک نییە کە یاسا تێدا سەروەر بێ، لایەنی سەربازی سەر بەدەوڵەت کە لایەنێکی یاسایی دیاریکراو سەرپەرەستی ئەوهێزانە بکات بوونی نییە، بەڵکوو چەندین گروپ و هێزی میلیشیای سەربازی هەن کە هەرکامیان لەڕووی سیاسی و ئایینی و ئیدۆئۆلۆژی سەر بە لایەنێکی تایبەتن، ئەمەش هۆکارێکی تری دەستێوەردانی دەرەکییە بۆنێو خاکی عێراق.
سێیەم: نەبوونی پیشتیوانی نێودەوڵەتی، ئەو دوو هۆکارەی سەرەوە کە باسم کرد وایکردوە کە دەوڵەتانی تر کە دەزانن ئێران لە ڕێگەی گروپی جیاوازی لایەنگری ئێران لەنێو عێراق دەستێوەردان دەکات، دەبێتە هۆی ئەوەی کە وڵاتانی دیکەش وەک وڵاتێکی خاوەن سەروەری یاسایی سەیری عێراق نەکەن و لە ناوەندە نێونەتوەییەکان بەرگری پێویست لە عێراق ناکەن.
چوارەم: بەنیسبەت هەرێمی کوردستانیش حکومەتێکی یاسایی بەهێزی یەکگرتووی نییە بەتایبەت لەئاست پرسەکانی دەرەوە، ئەو کێشانەی لە نێوخۆی هەرێم هەن بێگومان کاریگەریان لەسەر ئەوە هەیە کە لەبەرامبەر جیهانی دەرەوە و وڵاتاندا نەتوانن بە پێگە و دەنگێکی بەهێز وڵام بدەنەوە.
بۆیە ئەو هۆکارانە سەرەوە ڕێگرن لەوەی کە وڵاتی عێڕاق و هەرێمی کوردستان نەتوانن وەک وڵاتێکی خاوەن سەروەری یاسایی بەرگری لەخاکی خۆیان بکەن یا لانیکەم بتوانن پرسەکان بەرنە ناوەندە جیهانیەکان و سکاڵای یاسای لەسەر کۆماری ئیسلامی ئێران تۆمار کەن.
لە لایەکی دیکەوە تەنانەت لە نێوخۆی عێراقدا لەوانەیە هێندێ هێز و لایەنی سیاسی بە تایبەتی لە ئێران نزیک هەبن کە ئەو هێرشانەشیان پێ باش بێ و بیانهەوێ پێگەی هەرێمی کوردستان و کورد لە ئاستی دەرەکی و ناوخۆیی لاوازبکەن و باشتر بتوانن گوشار بخەنە سەر هەرێمی کوردستان.
بۆیە دەگەینە ئەو ئەنجامە کە کۆماری ئیسلامی هەمووکات بەرامبەر نەتەوی کورد داگیرکەرانە جولاوەتەوە، کاتێک حکومەتێک دیکتاتۆر بێ، هەلسووکەوتی فاشیستی بەنیسبەت نەتەوەی کورد هەبوو، بێ گومان ئەوەی بۆی گرنیگ نابێ مافی مرۆڤ و ئازادی و پرێنسیپە گشتییەکانی دێموکراسی و یەکسانیە.
هەر بۆیە لەپێناو مانەوە و پاراستنی بەرژەوەندی و دەسەڵاتی نامەشروعی خۆی لە هیچ جنایەتێک دژ بەکورد دەست ناپارێزێ وهەر ئەمش بۆتە هۆکاری ئەوە کە سەروەری یاسایی خاکی وڵاتی دڕاوسێ پێشێل بکات و بەبیانووی پاراستنی سنوورەکانی خۆی سنوری نێودەوڵەتی ببەزێنێ و ئەمنیەت و ئاسایشی ناوچەکە تێکبدات، بۆیە ئەندام بوونیشی لە هێندێ پڕۆتۆکۆڵ و کۆنوانسێۆن و ڕێکەوتننامەی جیهانی، تەنیا بۆ چەواشەکاری و بەلارێدابردنی بیروڕای گشتی جیهانیە، چونکە هیچ کات پابەندی هیچ یاسایەک نەبووە.
